2 milyar ışık yılı uzaklıktan gelen gama ışınları Dünya’nın iyonosferine çarptı

Şimdiye kadar tespit edilen en parlak süpernova Dünya’ya çok büyük bir değişiklik yaptı. Bu süpernova gama ışını patlaması ile Dünya atmosferinin dış katmanlarını değiştirdi.

İtalya’dan bilim insanları yakın vakitte bu mevzuyu araştırdılar. Gezegenimizin iyonosferinin yüksek yoğunluk ve uzun mühlet nedeniyle nasıl etkilendiğini gösteren bir çalışma yayınladı. İşte detaylar…

Gama ışını patlamasıyla Dünya’nın iyonosferi değişti!

Uzay GRB 221009A olarak isimlendirilen şaşırtan bir gama ışını patlamasına tanıklık etti. Bu patlamanın üzerinden bir yıldan fazla vakit geçmesine karşın tesirleri şaşırtmaya devam ediyor.

İtalya’dan bilim insanları bu mevzuyla ilgili bir çalışma yürüttü. Yakın vakitte gezegenimizin iyonosferinin yüksek yoğunluk ve uzun mühlet nedeniyle nasıl etkilendiğini gösteren bir rapor paylaştılar.

İyonosfer, Dünya’nın atmosferik katmanlarından biridir. Yüksekliği 60 km’den 950 km’nin üzerine kadar uzanır. Elektrik yüklü plazma içeriyor.

İyonosferin alt yarısı 350 km’ye kadar uzanıyor ve alt taraf olarak isimlendiriliyor. 350 km’nin ötesinde üst taraf ismi verilen üst yarı yer alıyor.

L’Aquila Üniversitesi’nde profesör olan Mirko Piersanti bu bahisle ilgili görüşlerini paylaştı. Profesöre nazaran, gama ışını patlaması tesirleri iyonosferin alt tarafında sıklıkla gözlemleniyordu. Fakat yakın vakitte iyonosferin üst tarafında nadiren de olsa görülmeye başladı.

Mirko Piersanti: “Bunun nedeni, üst taraftaki plazma yoğunluğunun ve iletkenliğinin alt tarafa nazaran çok daha düşük olmasıdır. Ayrıyeten bu etkiyi gözlemlemek için bu katmanda yörüngede dönen, müşahede yapabilen bir uyduya gereksinimimiz var” dedi.

Böyle bir uydu artık Dünya’nın yörüngesinde 507 km yükseklikte dolaşıyor. Çin-İtalyan misyonu olan Çin Seismo Elektromanyetik Uydusu (CSES) tam da bu iş için uygun. CSES bu gama ışını patlamasının aydınlatma bölgesi altında, hakikat vakitte yanlışsız yerde bulundu. Ayrıyeten Piersanti, uydunun üst iyonosferdeki elektrik alanında kıymetli bir artış kaydeden bir aygıta sahip olduğuna dikkat çekti.

Bilim insanları GRB 221009A’yı oluşturan olaylar dizisine neden olduğu şimdi çözemediler. Gama ışını kaynağı neredeyse 2 milyar ışık yılı uzaklıkta, yani Samanyolu galaksimizden epeyce uzakta bulunuyor. Lakin buna karşın tesirlerini gezegenimizde hissedebiliyoruz. Piersanti bu olayı yorumladı. Böylesine uzak bir olay iyonosferin nispeten daha az iletken olan kısmında kıymetli bir rahatsızlığa neden olabiliyorsa, 100.000 ışıkyılı genişliğindeki galaksimizde meydana gelen bir olay da Dünya’nın ozon katmanına ziyan verebilir.

Ayrıca profesör Piersanti “Ozon katmanı datalarını incelemedim. Lakin bu gama ışını patlamasının ozon katmanını bozma potansiyeli var. Aslında istatistiksel tahlillerin yardımıyla GRB 221009A üzere bir gama ışını patlamasının ozon katmanında neden olabileceği muhtemel tesirler üzerinde çalışıyoruz. Ayrıyeten geçmiş gama ışını patlamaları ve ozon katmanına ait müşahedelerden oluşan bir tablo oluşturup bunların eşleşip eşleşmediğini görmeye çalışıyoruz.” dedi.